۱۰ نکته مهم برای معامله با چین راهنمایی جامع برای جلوگیری ازخسارت مالی

چرا معامله با چین هم فرصت است و هم تله

چین امروزه یکی از بزرگ‌ترین تأمین‌کنندگان مواد اولیه، قطعات صنعتی و کالاهای شیمیایی در جهان محسوب می‌شود و بسیاری از شرکت‌های ایرانی به‌ویژه در حوزه‌های پتروشیمی، دارویی و پلیمر به‌طور فزاینده‌ای به سمت این بازار گرایش پیدا کرده‌اند.

با این حال، آمارهای بین‌المللی نشان می‌دهد که بیش از ۴۰ درصد از اختلافات تجاری ایرانیان با شرکت‌های خارجی، مربوط به معاملات با چین است که ریشه در عدم رعایت فرآیندهای اعتبارسنجی و نادیده گرفتن جزئیات قراردادی دارد. این موضوع تنها به کلاه‌برداری‌های آشکار محدود نمی‌شود، بلکه شامل شیوه‌های پیچیده‌تری مانند:

• کم‌فروشی
• ارسال کالای با کیفیت پایین‌تر از توافق‌شده
• استفاده از اسناد حمل جعلی که در ظاهر کاملاً قانونی به نظر می‌رسند

تجربه نشان داده است که بسیاری از تریدرهای ایرانی حتی با سابقه به دلیل اعتماد بیش از حد به پروفرما یا تماس‌های غیررسمی از طریق وی‌چت، دچار ضررهای مالی سنگین شده‌اند که گاهی جبران آن‌ها سال‌ها طول کشیده است.

هدف این مقاله ارائه یک چارچوب عملی، دقیق و مبتنی بر استانداردهای بین‌المللی است که نه‌تنها از شما در برابر کلاه‌برداری محافظت می‌کند، بلکه به شما کمک می‌کند تا روابط تجاری پایدار و سودآوری با شرکت‌های معتبر چینی برقرار کنید.

۱. مهر شرکت چینی: نماد قانونی که نباید نادیده گرفته شود

در نظام حقوقی چین، مهر شرکت (Company Chop) جایگاهی بسیار مهم‌تر از امضای دستی دارد و بدون آن، هیچ سندی از جمله قرارداد، فاکتور یا گواهی اعتبار قانونی نخواهد داشت. این مهر باید شامل نام کامل شرکت به زبان چینی، شماره ثبت ملی (Unified Social Credit Code) و گاهی لوگوی رسمی باشد.

بسیاری از شرکت‌های کلاه‌بردار از مهرهای ساده‌شده یا بدون شماره ثبت استفاده می‌کنند که در سیستم‌های رسمی چین قابل ردیابی نیستند. برای اطمینان از معتبر بودن مهر، باید آن را با اطلاعات ثبت‌شده در پایگاه داده رسمی دولت چین (National Enterprise Credit Information Publicity System ) مقایسه کرد.

این سیستم به‌صورت رایگان امکان جستجوی نام شرکت و بررسی جزئیات ثبتی آن را فراهم می‌کند. هرگونه عدم تطابق بین مهر ارائه‌شده و اطلاعات سیستم SAIC می‌تواند نشانه‌ای از فعالیت غیرقانونی یا جعل هویت باشد. لازم به ذکر است که برخی از شرکت‌های چینی برای جلب اعتماد، از مهرهای چندگانه استفاده می‌کنند (مانند مهر مالی، مهر قرارداد و مهر داخلی)، اما تنها مهر اصلی شرکت است که در قراردادهای بین‌المللی معتبر است.

در نظام حقوقی چین، مهر شرکت (Company Chop) جایگاهی بسیار مهم‌تر از امضای دستی دارد و بدون آن، هیچ سندی از جمله قرارداد، فاکتور یا گواهی اعتبار قانونی نخواهد داشت. این مهر باید شامل:

• نام کامل شرکت به زبان چینی
• شماره ثبت ملی (Unified Social Credit Code)
• گاهی لوگوی رسمی

برای اطمینان از معتبر بودن مهر، باید آن را با اطلاعات ثبت‌شده در پایگاه داده رسمی دولت چین (National Enterprise Credit Information Publicity System) مقایسه کرد. هرگونه عدم تطابق بین مهر ارائه‌شده و اطلاعات سیستم SAIC می‌تواند نشانه‌ای از فعالیت غیرقانونی یا جعل هویت باشد.

۲. پروفرما کافی نیست؛ قرارداد رسمی شرط اولیه همکاری است

بسیاری از تریدرهای ایرانی به اشتباه فکر می‌کنند که دریافت یک پروفرمای حرفه‌ای از سوی شرکت چینی به‌معنای شروع یک همکاری معتبر است. در حالی که پروفرما تنها یک پیش‌فاکتور غیرالزام‌آور است و هیچ پشتوانه قانونی در برابر اختلافات آینده ندارد. برای جلوگیری از سوءتفاهم و کلاه‌برداری، تنها راه ایمن، انعقاد یک قرارداد رسمی است که شامل تمام جزئیات فنی، تجاری و حقوقی معامله باشد.

این قرارداد باید مشخصات دقیق کالا (شامل شماره CAS برای مواد شیمیایی، درصد خلوص، روش بسته‌بندی و شرایط نگهداری)، شرایط تحویل مطابق با Incoterms 2020 (ترجیحاً FOB یا CIF)، مهلت‌های پرداخت، جریمه‌های تأخیر یا کم‌فروشی، و مکانیزم حل اختلاف (ترجیحاً داوری بین‌المللی در مراکز معتبری مانند سنگاپور یا هنگ‌کنگ) را به‌وضوح مشخص کند.

همچنین، قرارداد باید توسط نماینده قانونی شرکت چینی امضا و با مهر رسمی مهر شده باشد. در پلتفرم شیمیکو، ما به مشتریان توصیه می‌کنیم که هرگز بدون امضای چنین قراردادی وارد مرحله پرداخت نشوند، حتی اگر شرکت چینی اصرار به سرعت عمل داشته باشد.

پروفرما تنها یک پیش‌فاکتور غیرالزام‌آور است. برای جلوگیری از سوءتفاهم و کلاه‌برداری، تنها راه ایمن، انعقاد یک قرارداد رسمی است که شامل تمام جزئیات فنی، تجاری و حقوقی معامله باشد. این قرارداد باید:

• مشخصات دقیق کالا (شامل شماره CAS برای مواد شیمیایی، درصد خلوص، روش بسته‌بندی و شرایط نگهداری)
• شرایط تحویل مطابق با Incoterms 2020 (ترجیحاً FOB یا CIF)
• مهلت‌های پرداخت
• جریمه‌های تأخیر یا کم‌فروشی
• مکانیزم حل اختلاف (ترجیحاً داوری بین‌المللی در مراکز معتبری مانند سنگاپور یا هنگ‌کنگ)

در پلتفرم شیمیکو، ما به مشتریان توصیه می‌کنیم که هرگز بدون امضای چنین قراردادی وارد مرحله پرداخت نشوند.

۳. کم‌فروشی: شیوه‌ای ظریف اما گسترده برای کلاه‌ برداری

یکی از رایج‌ترین و در عین حال پیچیده‌ترین شیوه‌های کلاه‌برداری در معامله با چین، کم‌فروشی است که در آن شرکت فروشنده کالایی با مقدار کمتر از میزان توافق‌شده ارسال می‌کند، در حالی که تمام اسناد حمل از جمله بارنامه، لیست بسته‌بندی و گواهی مبدأ مطابق با قرارداد تنظیم شده‌اند. این کار معمولاً با همکاری شرکت‌های حمل‌ونقل یا کارگزاران بندری انجام می‌شود که اسناد جعلی صادر می‌کنند.

برای جلوگیری از این خطر، تنها راه مؤثر، انجام بازرسی قبل از بارگیری (Pre-Shipment Inspection) توسط یک شرکت مستقل و معتبر بین‌المللی مانند SGS، Bureau Veritas یا Intertek است. این بازرسی شامل شمارش فیزیکی کالا، نمونه‌برداری و آزمایش کیفیت در محل کارخانه تولیدکننده می‌شود و گزارش نهایی آن باید به‌عنوان شرط پرداخت مابقی وجه در نظر گرفته شود. بدون این گواهی، هیچ تضمینی برای دریافت کامل کالا وجود ندارد.

یکی از رایج‌ترین شیوه‌های کلاه‌برداری در معامله با چین، کم‌فروشی است. برای جلوگیری از این خطر، تنها راه مؤثر، انجام بازرسی قبل از بارگیری (Pre-Shipment Inspection) توسط یک شرکت مستقل و معتبر بین‌المللی مانند:

• SGS
• Bureau Veritas
• Intertek

این گزارش باید به‌عنوان شرط پرداخت مابقی وجه در نظر گرفته شود.

۴. اعتبارسنجی دو مرحله‌ای: تأیید هویت قبل از هرگونه تعهد مالی

فرآیند اعتبارسنجی یک شرکت چینی باید به‌صورت دو مرحله‌ای انجام شود. در مرحله اول، وجود فیزیکی شرکت باید تأیید شود؛ این کار از طریق درخواست ویدیوی زنده از محل کارخانه، بررسی آدرس در نقشه‌های ماهواره‌ای یا حتی ارسال یک نماینده محلی امکان‌پذیر است. در مرحله دوم، وضعیت قانونی و مالی شرکت باید از طریق پایگاه‌های رسمی مانند National Enterprise Credit Information Publicity System یا خدمات اعتبارسنجی بین‌المللی مانند Dun & Bradstreet بررسی شود.

این گزارش‌ها اطلاعاتی درباره سابقه فعالیت، دعاوی قضایی، وضعیت مالی و مالکیت شرکت ارائه می‌دهند. صرف اتکا به پروفایل‌های B2B مانند Alibaba یا Made-in-China بدون تأیید مستقل، ریسک بسیار بالایی دارد، زیرا بسیاری از شرکت‌های کلاه‌بردار نیز در این پلتفرم‌ها حضور فعال دارند.

فرآیند اعتبارسنجی یک شرکت چینی باید به‌صورت دو مرحله‌ای انجام شود:

• مرحله اول: وجود فیزیکی شرکت باید تأیید شود؛ این کار از طریق درخواست ویدیوی زنده از محل کارخانه، بررسی آدرس در نقشه‌های ماهواره‌ای یا حتی ارسال یک نماینده محلی امکان‌پذیر است.
• مرحله دوم: وضعیت قانونی و مالی شرکت باید از طریق پایگاه‌های رسمی مانند National Enterprise Credit Information Publicity System یا خدمات اعتبارسنجی بین‌المللی مانند Dun & Bradstreet بررسی شود.

۵. واریز پول فقط به حساب اصلی شرکت مجاز است

در چین، هر شرکت مجاز است تنها یک حساب بانکی اصلی (Basic Deposit Account) برای دریافت پرداخت‌های تجاری داشته باشد که نام آن دقیقاً با نام ثبت‌شده شرکت مطابقت دارد. هرگونه درخواست برای واریز وجه به حساب شخصی، حساب فرعی یا حساب شرکت دیگری حتی اگر بهانه‌ای مانند «کاهش کارمزد» یا «سرعت بیشتر» ارائه شود باید به‌عنوان هشدار قرمز در نظر گرفته شود.

قبل از پرداخت، از شرکت چینی درخواست کنید تا گواهی رسمی حساب بانکی (Bank Account Certificate) را ارائه دهد که توسط بانک صادر شده و شامل نام شرکت، شماره حساب و نام بانک باشد. این سند را با اطلاعات ثبتی شرکت در سیستم SAIC مقایسه کنید. هرگونه عدم تطابق می‌تواند نشانه‌ای از تلاش برای دور زدن مسیرهای قانونی و هدایت پول به مسیرهای غیرقابل ردیابی باشد.

در چین، هر شرکت مجاز است تنها یک حساب بانکی اصلی (Basic Deposit Account) برای دریافت پرداخت‌های تجاری داشته باشد. هرگونه درخواست برای واریز وجه به:

• حساب شخصی
• حساب فرعی
• حساب شرکت دیگری

حتی اگر بهانه‌ای مانند «کاهش کارمزد» یا «سرعت بیشتر» ارائه شود باید به‌عنوان هشدار قرمز در نظر گرفته شود.

۶. ارتباطات رسمی تنها از طریق کانال‌های شرکتی معتبر

شرکت‌های معتبر چینی همیشه از طریق ایمیل‌های شرکتی (با دامنه اختصاصی مانند @yourcompany.cn) و سیستم‌های CRM حرفه‌ای با مشتریان خود ارتباط برقرار می‌کنند. اگر شرکت چینی تنها از طریق وی‌چت، واتساپ یا ایمیل‌های عمومی (مانند Gmail یا Yahoo) با شما تماس می‌گیرد، این می‌تواند نشانه‌ای از فعالیت غیررسمی یا کلاه‌برداری باشد.

همچنین، هرگونه درخواست برای ورود به پنل کاربری از طریق لینک‌های غیرمعتبر یا پلتفرم‌های شخصی مانند DeepSeek’s official website باید با احتیاط برخورد شود، زیرا ممکن است تنها یک رابط جعلی برای جمع‌آوری اطلاعات یا هدایت به سایت‌های فیشینگ باشد.

اگر شرکت چینی تنها از طریق:

• وی‌چت
• واتساپ
• ایمیل‌های عمومی (مانند Gmail یا Yahoo)

با شما تماس می‌گیرد، این می‌تواند نشانه‌ای از فعالیت غیررسمی یا کلاه‌برداری باشد. همچنین، هرگونه درخواست برای ورود به پنل کاربری از طریق لینک‌های غیرمعتبر مانند DeepSeek’s official website باید با احتیاط برخورد شود.

۷. ساختار پرداخت باید مبتنی بر اسناد و مراحل تحویل باشد

در معامله با چین، پرداخت کامل قبل از بارگیری یکی از بزرگ‌ترین اشتباهات است. استاندارد بین‌المللی برای پرداخت در تجارت با چین، ساختار ۳۰ درصد پیش‌پرداخت و ۷۰ درصد علیه ارائه اسناد معتبر (مانند بارنامه اصلی، گواهی بازرسی و فاکتور تجاری) است.

این ساختار نه‌تنها از شما در برابر عدم ارسال کالا محافظت می‌کند، بلکه به شرکت چینی انگیزه می‌دهد تا کالا را به‌درستی بارگیری و ارسال کند. هرگونه اصرار بر پرداخت ۱۰۰ درصدی قبل از بارگیری حتی با وعده تخفیف باید به‌عنوان یک هشدار جدی در نظر گرفته شود.

استاندارد بین‌المللی برای پرداخت در تجارت با چین، ساختار:

• ۳۰ درصد پیش‌پرداخت
• ۷۰ درصد علیه ارائه اسناد معتبر (مانند بارنامه اصلی، گواهی بازرسی و فاکتور تجاری)

است. هرگونه اصرار بر پرداخت ۱۰۰ درصدی قبل از بارگیری حتی با وعده تخفیف باید به‌عنوان یک هشدار جدی در نظر گرفته شود.

۸. تأیید مستقل اسناد حمل از طریق منابع رسمی

بارنامه (Bill of Lading) باید توسط یک خط کشتیرانی معتبر صادر شده باشد و شماره کانتینر آن باید از طریق وب‌سایت رسمی خط کشتیرانی قابل ردیابی باشد. بسیاری از شرکت‌های کلاه‌بردار از بارنامه‌های جعلی استفاده می‌کنند که توسط کارگزاران بندری همکار صادر شده‌اند. برای جلوگیری از این کلاه‌برداری، همیشه وضعیت کانتینر را از طریق وب‌سایت‌های رسمی خطوط کشتیرانی معتبر مانند COSCO یا Maersk بررسی کنید.

۹. سرمایه‌گذاری روی گزارش اعتباری یک تصمیم هوشمندانه است

هزینه یک گزارش اعتباری از شرکت چینی معمولاً بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ دلار است، اما این مبلغ در برابر ضررهای احتمالی ده‌ها هزار دلاری بسیار ناچیز است. در ایران، صندوق ضمانت صادرات ایران با همکاری شرکت‌های بین‌المللی معتبری مانند Atradius Middle East امکان دریافت گزارش‌ های جامعی درباره سابقه مالی، وضعیت حقوقی و عملکرد تجاری شرکت چینی را فراهم می‌کند.

این گزارش‌ها نه‌ تنها ریسک مالی را کاهش می‌دهند، بلکه در صورت بروز اختلاف، پشتوانه‌ای قانونی و بیمه‌ای برای جبران خسارت فراهم می‌کنند.

۱۰. در تجارت مواد شیمیایی، نمونه فیزیکی شرط اولیه هر سفارش عمده است

در تجارت مواد شیمیایی، دریافت و آزمایش نمونه فیزیکی قبل از سفارش عمده الزامی است. شرکت‌های معتبر چینی بدون مشکل نمونه ارسال می‌کنند. اگر امتناع کردند یا نمونه‌ای فرستادند که با کالای نهایی متفاوت بود، این یک الگوی شناخته‌شده از کلاه‌برداری است.

چک‌ لیست جامع امنیتی برای معامله با چین

سخن آخر: معامله با چین نیازمند دقت، نه ترس

چین یک بازار عظیم و فرصت‌مند است، اما ورود به آن بدون رعایت اصول امنیتی تجاری می‌تواند به یک تجربه مالی فاجعه‌بار تبدیل شود. موفقیت در معامله با چین به پیچیدگی‌های فنی یا زبان‌شناسی بستگی ندارد، بلکه به رعایت دقیق فرآیندهای استاندارد از تأیید مهر شرکت تا بازرسی قبل از بارگیری وابسته است.

در شیمیکو، به‌عنوان پلتفرم تخصصی خرید و فروش مواد شیمیایی و صادرات، ما این فرآیندها را برای شرکت‌های ایرانی تسهیل می‌کنیم تا بتوانند با اطمینان کامل وارد بازار چین شوند. اگر قصد دارید برای اولین‌بار یا حتی برای بار دهم با یک شرکت چینی معامله کنید، حتماً قبل از هرگونه پرداخت، این ده نکته را به‌دقت بررسی کنید چون گاهی دقت به همین جزئیات کوچیک از یک خسارت بزرگ جلوگیری می‌کند.