کاربردهای شگفتانگیز پیگمنتها: از رنگ و پوشش تا دارو

تصور کنید دنیایی را بدون رنگ! غذایی که میخورید، لباسهایی که میپوشید و حتی مناظری که میبینید، همه یکدست سیاه و سفید میشدند. رنگدانهها (پیگمنتها) قهرمانان خاموشی هستند که به دنیای ما طراوت و سرزندگی میبخشند. اما پیگمنت چیست و چه نقشی در زندگی روزمره ما دارد؟
فهرست مطالب
- ۱ پیگمنت چیست؟
- ۲ پیگمنتهای معدنی: گنجینهای از رنگهای طبیعی
- ۳ مزایای پیگمنتهای معدنی: سربازانی مقاوم و کارآمد
- ۴ کاربردهای پیگمنتهای معدنی: سربازانی در جبهههای مختلف
- ۵ پیگمنتهای آلی (ارگانیک): دنیای رنگارنگ مولکولهای شیمیایی
- ۶ کاربردهای پیگمنتهای آلی: سربازانی در خط مقدم
- ۷ اوضاع «پیگمنتهای معدنی» در بازار چگونه است؟
- ۸ ملاحظات ایمنی در استفاده از پیگمنتها
- ۹ آیندهی پیگمنتها
پیگمنت چیست؟
پیگمنت (pigment) مادهای پودری است که برای افزودن رنگ یا تغییر ظاهر بصری به مواد دیگر استفاده میشود. برخلاف رنگها که در حلالها حل میشوند، پیگمنتها عموما نامحلول بوده و از نظر شیمیایی در آب یا سایر محیطها واکنشپذیری کمی دارند. آنها ذرات ریز رنگی هستند که نور را به طور انتخابی جذب یا بازتاب میدهند و در نتیجه رنگ نهایی ماده را تعیین میکنند.
تمایز کلیدی: رنگدانه در مقابل رنگ
تفاوت اصلی بین پیگمنت و رنگ در حلالیت آنها است. همانطور که گفته شد، پیگمنتها در حلالها حل نمیشوند، بلکه به صورت ذرات معلق باقی میمانند و رنگ را به طور فیزیکی به ماده میدهند. در مقابل، رنگها مواد محلولی هستند که به طور کامل در حلال (معمولا آب) حل میشوند و رنگ را به طور شیمیایی به ماده منتقل میکنند.
به عنوان مثال، رنگ آمیزی یک تکه پارچه را در نظر بگیرید. اگر از رنگ استفاده کنید، مولکولهای رنگ به الیاف پارچه نفوذ کرده و با آنها پیوند برقرار میکنند و پارچه به طور کامل رنگ میگیرد. اما اگر از پیگمنت استفاده شود، ذرات معلق رنگدانه روی سطح الیاف باقی میمانند و لایهی رنگی ایجاد میکنند.
پیگمنتهای معدنی: گنجینهای از رنگهای طبیعی
در دنیای رنگارنگ پیگمنتها، گنجینهای از رنگهای طبیعی و بادوام نهفته است که از دل خاک استخراج میشوند. پیگمنتهای معدنی، سربازان گمنام دنیای رنگ، با قدمتی دیرینه، در طول تاریخ نقشآفرینی کردهاند و طراوت و زیبایی را به نقاشیهای غارنشینان، بناهای تاریخی و آثار هنری مدرن هدیه دادهاند.
پیگمنتهای معدنی طیف وسیعی از رنگها را شامل میشوند، از رنگهای گرم و آتشین مانند قرمز و نارنجی تا رنگهای خنک و آرامشبخش مانند آبی و سبز. برخی از رایجترین پیگمنتهای معدنی عبارتند از:
۱. اکسید آهن:
این گروه از رنگدانهها، شامل رنگهای زرد، قرمز و سیاه، به دلیل پایداری و دوام بالا، کاربرد گستردهای در صنایع مختلف مانند رنگ و پوشش، پلاستیک و لوازم آرایشی دارند. رنگهای اکسید آهن از اکسیداسیون آهن در طبیعت به وجود میآیند و در معادن مختلف در سراسر جهان استخراج میشوند.
۲. دی اکسید تیتانیوم:
این پیگمنت سفید رنگ، به عنوان عامل سفیدکننده در رنگها، پلاستیکها، کاغذ و لوازم آرایشی استفاده میشود. درخشندگی و براقیت دی اکسید تیتانیوم به دلیل قدرت پوشانندگی بالا و پراکندگی نور آن است. این پیگمنت از طریق فرآوری سنگ معدن روتیل به دست میآید.
۳. کرومات سرب:
این گروه از رنگدانهها، شامل رنگهای زرد، نارنجی و قرمز، به دلیل درخشندگی و قیمت مناسب، در گذشته بسیار پرکاربرد بودند. با این حال، به دلیل سمیت بالای سرب، استفاده از آنها در حال حاضر محدود شده است. کرومات سرب از طریق فرآوری سنگ معدن کرومیت به دست میآید.
۴. اولترامارین:
این پیگمنت آبی رنگ، از دیرباز به عنوان یکی از گرانقیمتترین و نفیسترین رنگدانهها شناخته میشده است. اولترامارین از معدنی به نام لاجورد استخراج میشود و در نقاشیهای مینیاتور و آثار هنری فاخر به کار میرفته است.
۵. اکسید کبالت:
این پیگمنت آبی تیره، به دلیل پایداری شیمیایی بالا و مقاومت در برابر نور خورشید، در صنایع مختلف مانند رنگ و پوشش، سرامیک و شیشه کاربرد دارد. اکسید کبالت از طریق فرآوری سنگ معدن کبالت به دست میآید.
انتشار آگهی خرید و فروش مواد شیمیایی
مزایای پیگمنتهای معدنی: سربازانی مقاوم و کارآمد
پیگمنتهای معدنی به دلیل ویژگیهای منحصر به فرد خود، مزایای متعددی را ارائه میدهند که آنها را به انتخابی ایدهآل در صنایع مختلف تبدیل میکند:
- پایداری و دوام: پیگمنتهای معدنی در برابر نور خورشید، گرما، مواد شیمیایی و سایش مقاوم هستند و به همین دلیل رنگ آنها به مرور زمان تغییر نکرده و محو نمیشود.
- قدرت پوشانندگی بالا: بسیاری از پیگمنتهای معدنی قدرت پوشانندگی بالایی دارند و به همین دلیل برای رنگآمیزی سطوح مختلف با صرف رنگ کمتر مناسب هستند.
- قیمت مناسب: در مقایسه با پیگمنتهای آلی، بسیاری از پیگمنتهای معدنی قیمت مناسبتری دارند و به همین دلیل از نظر اقتصادی مقرون به صرفه هستند.
- سازگاری با محیط زیست: برخی از پیگمنتهای معدنی مانند دی اکسید تیتانیوم، از مواد خام طبیعی و تجدیدپذیر به دست میآیند و به همین دلیل از نظر زیست محیطی گزینه مناسبی هستند.
کاربردهای پیگمنتهای معدنی: سربازانی در جبهههای مختلف
همانطور که در بخش قبل اشاره شد، پیگمنتهای معدنی به دلیل ویژگیهای منحصر به فرد خود، کاربردهای گستردهای در صنایع مختلف دارند. در ادامه به برخی از مهمترین کاربردهای این پیگمنتها میپردازیم:
رنگ و پوشش
– رنگهای ساختمانی:
پیگمنتهای معدنی مانند اکسید آهن و دی اکسید تیتانیوم به طور گسترده در تولید رنگهای ساختمانی برای سطوح داخلی و خارجی ساختمانها استفاده میشوند. این پیگمنتها به دلیل پایداری و دوام بالا، مقاومت در برابر نور خورشید و شرایط جوی، و قیمت مناسب، انتخابی ایدهآل برای رنگآمیزی ساختمانها هستند.
– رنگهای صنعتی:
از پیگمنتهای معدنی در تولید انواع رنگهای صنعتی مانند رنگهای اپوکسی، رنگهای فلوئورسنت و رنگهای ترافیکی استفاده میشود. این پیگمنتها به دلیل مقاومت در برابر مواد شیمیایی، حلالها و سایش، برای رنگآمیزی سطوح در صنایع مختلف مانند کارخانجات، انبارها و جادهها مناسب هستند.
– رنگهای خودرو:
پیگمنتهای معدنی مانند میکا و اکسید آلومینیوم در تولید رنگهای خودرو استفاده میشوند. این پیگمنتها به دلیل ایجاد درخشندگی و جلوه خاص، و همچنین مقاومت در برابر خراش و ضربه، برای رنگآمیزی خودروها ایدهآل هستند.
پلاستیک
– پلاستیکهای رنگی:
از پیگمنتهای معدنی در رنگآمیزی انواع پلاستیکها مانند پلی اتیلن، پلی پروپیلن و پلی وینیل کلراید استفاده میشود. این پیگمنتها به پلاستیکها رنگ و درخشندگی میبخشند و میتوان از آنها برای تولید انواع محصولات پلاستیکی مانند اسباببازی، ظروف، لوله و اتصالات استفاده کرد.
– لیفهای مصنوعی:
از پیگمنتهای معدنی در رنگآمیزی لیفهای مصنوعی مانند پلی استر و نایلون استفاده میشود. این پیگمنتها به الیاف رنگ و درخشندگی میبخشند و میتوان از آنها برای تولید انواع پارچه و لباس استفاده کرد.
لوازم آرایشی
– سایه چشم:
از پیگمنتهای معدنی مانند اکسید آهن و میکا در تولید سایه چشم استفاده میشود. این پیگمنتها به سایه چشم رنگ و درخشندگی میبخشند و میتوان از آنها برای ایجاد انواع آرایشهای مختلف استفاده کرد.
– رژ لب:
از پیگمنتهای معدنی مانند اکسید آهن و دی اکسید تیتانیوم در تولید رژ لب استفاده میشود. این پیگمنتها به رژ لب رنگ و ماندگاری میبخشند و میتوان از آنها برای ایجاد انواع رنگهای مختلف رژ لب استفاده کرد.
– پودر کرم:
از پیگمنتهای معدنی مانند دی اکسید تیتانیوم و اکسید زینک در تولید پودر کرم استفاده میشود. این پیگمنتها به پودر کرم رنگ و پوشانندگی میبخشند و میتوان از آنها برای آرایش و صاف کردن پوست استفاده کرد.
سایر کاربردها
– کاغذ:
از پیگمنتهای معدنی در رنگآمیزی کاغذ و مقوا استفاده میشود. این پیگمنتها به کاغذ رنگ و وضوح میبخشند و میتوان از آنها برای تولید انواع کاغذ و مقوا مانند کاغذ تحریر، کاغذ گلاسه و مقوای بستهبندی استفاده کرد.
– شیشه:
از پیگمنتهای معدنی در رنگآمیزی شیشه استفاده میشود. این پیگمنتها به شیشه رنگ و جلوه خاص میبخشند و میتوان از آنها برای تولید انواع شیشههای رنگی مانند شیشههای تزئینی و شیشههای ساختمانی استفاده کرد.
– سرامیک:
از پیگمنتهای معدنی در رنگآمیزی سرامیک و کاشی استفاده میشود. این پیگمنتها به سرامیک و کاشی رنگ و طرح میبخشند و میتوان از آنها برای تولید انواع سرامیک و کاشی مانند سرامیکهای دیواری، سرامیکهای کف و کاشیهای تزئینی استفاده کرد.
بیشتر بخوانید: رازهای کامپاندهای پلیمری: چگونه پلاستیک را به ابرقدرت تبدیل کنیم؟
پیگمنتهای آلی (ارگانیک): دنیای رنگارنگ مولکولهای شیمیایی
در کنار گنجینه رنگهای طبیعی پیگمنتهای معدنی، دنیای دیگری از رنگها در دل مولکولهای شیمیایی نهفته است. پیگمنتهای آلی (ارگانیک)، سربازان نوظهور دنیای رنگ، با طیف وسیعی از رنگهای درخشان و ویژگیهای منحصر به فرد، در صنایع مختلف نقشآفرینی میکنند.
پیگمنتهای آلی طیف گستردهای از رنگها را شامل میشوند، از رنگهای گرم و آتشین مانند نارنجی و قرمز تا رنگهای خنک و آرامشبخش مانند آبی و سبز. برخی از رایجترین پیگمنتهای آلی عبارتند از:
۱- فتالوسیانین:
این گروه از رنگدانهها، شامل رنگهای آبی و سبز، به دلیل درخشندگی و پایداری شیمیایی بالا، در صنایع مختلف مانند رنگ و پوشش، پلاستیک، چاپ و نساجی کاربرد دارند. فتالوسیانین از طریق سنتز شیمیایی از مشتقات نفت به دست میآید.
۲- آزو پیگمنتها:
این گروه از رنگدانهها، شامل رنگهای زرد، نارنجی، قرمز و بنفش، به دلیل قیمت مناسب و تنوع رنگی بالا، کاربرد گستردهای دارند. آزو پیگمنتها از طریق سنتز شیمیایی از مشتقات آنیلین به دست میآیند.
۳- کیناکریدونها:
این گروه از رنگدانهها، شامل رنگهای زرد، نارنجی، قرمز و بنفش، به دلیل پایداری شیمیایی و مقاومت در برابر نور خورشید بالا، در صنایع مختلف مانند رنگ و پوشش، پلاستیک و لوازم آرایشی کاربرد دارند. کیناکریدونها از طریق سنتز شیمیایی از مشتقات نفت به دست میآیند.
۴- پریمو پیگمنتها:
این گروه از رنگدانهها، شامل رنگهای زرد، نارنجی، قرمز و بنفش، به دلیل قدرت پوشانندگی بالا و پایداری شیمیایی، در صنایع مختلف مانند رنگ و پوشش، پلاستیک و چاپ کاربرد دارند. پریمو پیگمنتها از طریق سنتز شیمیایی از مشتقات نفت به دست میآیند.
۵- فلورسنتها:
این گروه از رنگدانهها، با قابلیت جذب نور و بازتاب آن به صورت نور مرئی با طول موج بیشتر، در صنایع مختلف مانند چاپ، پوشاک و علائم ایمنی کاربرد دارند. فلورسنتها از طریق سنتز شیمیایی از مشتقات آلی به دست میآیند.
مزایای پیگمنتهای آلی: سربازانی چابک و پرکاربرد
پیگمنتهای آلی به دلیل ویژگیهای منحصر به فرد خود، مزایای متعددی را ارائه میدهند که آنها را به انتخابی جذاب در صنایع مختلف تبدیل میکند:
- طیف وسیع رنگها: پیگمنتهای آلی طیف وسیعی از رنگها را شامل میشوند که به ندرت در پیگمنتهای معدنی یافت میشوند. این تنوع رنگی به طراحان و تولیدکنندگان امکان میدهد تا خلاقیت خود را به بهترین نحو به نمایش بگذارند.
- درخشندگی بالا: بسیاری از پیگمنتهای آلی درخشندگی بالایی دارند و به همین دلیل رنگ آنها بسیار چشمنواز و جذاب است.
- قدرت پوشانندگی بالا: برخی از پیگمنتهای آلی قدرت پوشانندگی بالایی دارند و به همین دلیل برای رنگآمیزی سطوح مختلف با صرف رنگ کمتر مناسب هستند.
- قابلیت انحلال: برخلاف پیگمنتهای معدنی که عمدتا نامحلول هستند، بسیاری از پیگمنتهای آلی در حلالهای مختلف حل میشوند و به همین دلیل میتوان از آنها در انواع مختلف رنگها، جوهرها و پوششها استفاده کرد.
همچنین بخوانید: از مستربچ چه می دانید؟ راهنمای کاربردی برای علاقمندان
کاربردهای پیگمنتهای آلی: سربازانی در خط مقدم
همانطور که در بخش قبل اشاره شد، پیگمنتهای آلی به دلیل ویژگیهای منحصر به فرد خود، کاربردهای گستردهای در صنایع مختلف دارند. در ادامه به برخی از مهمترین کاربردهای این پیگمنتها میپردازیم:
چاپ و جوهر
– جوهر چاپ:
از پیگمنتهای آلی در تولید انواع جوهر چاپ برای پرینترها، دستگاههای چاپ افست و چاپ دیجیتال استفاده میشود. این پیگمنتها به دلیل پایداری بالا، مقاومت در برابر نور خورشید و کیفیت چاپ عالی، برای چاپ متن، تصاویر و طرحهای مختلف مناسب هستند.
– جوهر خودکار:
از پیگمنتهای آلی در تولید جوهر خودکار استفاده میشود. این پیگمنتها به دلیل روان بودن، ماندگاری بالا و عدم پخش شدن، برای نوشتن و نقاشی مناسب هستند.
– جوهر تاتو:
از پیگمنتهای آلی خاص و غیر سمی در تولید جوهر تاتو استفاده میشود. این پیگمنتها به دلیل پایداری بالا و عدم تغییر رنگ، برای ایجاد طرحهای دائمی روی پوست مناسب هستند.
داروسازی:
از برخی پیگمنتهای آلی خاص در تولید داروها استفاده میشود.
– پوشش و محافظت
بعضی از پیگمنتهای آلی برای پوشش و محافظت از داروها در برابر عوامل خارجی مانند نور، هوا و رطوبت استفاده میشوند. این پوشش میتواند به حفظ کیفیت و پایداری دارو تا زمان مصرف کمک کند.
– انتشار هدفمند:
برخی از پیگمنتهای آلی میتوانند به گونهای طراحی شوند که دارو را به طور هدفمند در یک قسمت خاص از بدن مانند سلولهای سرطانی یا اندامهای آسیبدیده رها کنند. این امر میتواند به افزایش اثربخشی دارو و کاهش عوارض جانبی آن کمک کند.
– تصویربرداری و تشخیص:
برخی از پیگمنتهای آلی میتوانند به عنوان عوامل کنتراست در تصویربرداریهای پزشکی مانند MRI و سونوگرافی استفاده شوند. این پیگمنتها با جذب امواج یا نور، تصاویری دقیق از اندامهای داخلی بدن ارائه میدهند و به پزشکان در تشخیص بیماریها کمک میکنند.
سایر کاربردها
– منسوجات:
از پیگمنتهای آلی در رنگآمیزی انواع پارچه و لباس استفاده میشود. این پیگمنتها به پارچهها رنگ و طرح میبخشند و میتوان از آنها برای تولید انواع پوشاک مانند تیشرت، شلوار، مانتو و لباسهای مجلسی استفاده کرد.
– صنایع غذایی:
از برخی پیگمنتهای آلی مجاز در رنگآمیزی مواد غذایی استفاده میشود. این پیگمنتها به غذاها رنگ و جذابیت میبخشند و میتوان از آنها برای تولید انواع نوشیدنیها، شیرینیها، سسها و سایر محصولات غذایی استفاده کرد.
اوضاع «پیگمنتهای معدنی» در بازار چگونه است؟
از تقابل علم و مدیریت بینظم تا هشدار تعطیلی شرکتهای رنگسازی:
به نقل از خبرگذاری آنا: متخصص رنگدانههای معدنی و دکتری شیمی معدنی عنوان کرد که اگر میخواهیم صنعت رنگ و رزین بهعنوان یک صنعت مهم در کشور به بلوغ، پیشرفت و خودکفایی برسد باید به صنایع رنگدانهسازی و پیگمنتسازی توجه شود.
گروه استانهای خبرگزاری آنا ـ حسین بوذری؛ مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین براساس مصوبه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری سال ۱۳۹۰ با در اختیار داشتن زیربنای ۱۳ هزار و ۱۰۰ مترمربع و ۲ هزار و ۵۰۰ مترمربع فضای قابل ارائه به واحدهای فناور، فعالیت اجرایی خود را با هدف افزایش ثروت در جامعه از طریق ارتقای فرهنگ نوآوری و کارآفرینی مبتنی بر علم و فناوری آغاز کرد.شرکت دانشبنیان پیگمنت مستقر در مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد اسلامی قزوین در زمینه رنگدانههای معدنی فعالیت میکند و دارای چهار رنگدانه معدنی اصلی شامل رنگ زرد کروم، نارنجی کروم، نارنجی مولیپیلین و زرد لیمویی است که از پرمصرفترینهای رنگدانههای معدنی هستند.
اگر میخواهیم صنعت رنگ و رزین بهعنوان یک صنعت مهم در کشور به بلوغ، پیشرفت و خودکفایی برسد باید به صنایع رنگدانهسازی و پیگمنتسازی توجه شود.
شرکت پیگمنت زیرنظر مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی قزوین فعالیت میکند و ظرفیت تولید آن روزانه ۲۰ تا ۳۰ تُن در ماه است. این شرکت دومین مجموعهای است که رنگدانههای معدنی را تولید میکند.
رنگدانههای معدنی در رنگهای ساختمانی، رنگهای ترافیکی و … استفاده میشوند و شرکت پیگمنت قادر است پنج درصد نیاز بازار کشور را تأمین کند. ۵ درصد بازار رنگدانههای معدنی در اختیار پیگمنتهاست
ملاحظات ایمنی در استفاده از پیگمنتها
برخی از پیگمنتها، به خصوص پیگمنتهای معدنی مانند کادمیوم، سمی هستند و باید با احتیاط و با رعایت نکات ایمنی استفاده شوند. استنشاق گرد و غبار پیگمنتهای سمی میتواند منجر به مشکلات تنفسی و سایر مشکلات سلامتی شود.
در هنگام کار با پیگمنتها، باید از ماسک، دستکش و عینک محافظ استفاده شود و از تماس مستقیم با پوست و چشم جلوگیری شود. همچنین، محل کار باید به طور مرتب از گرد و غبار پیگمنتها تمیز شود.
آیندهی پیگمنتها
با توجه به اهمیت پیگمنتها در صنایع مختلف، تحقیقات و نوآوریها در زمینه تولید و توسعهی رنگدانههای جدید به طور مداوم در حال انجام است.
– توسعهی پیگمنتهای پایدار:
یکی از مهمترین چالشهای پیش روی صنعت پیگمنت، توسعهی رنگدانههای پایدار و سازگار با محیط زیست است. بسیاری از پیگمنتهای رایج، به دلیل استفاده از مواد شیمیایی سمی یا فرآیندهای تولید آلاینده، اثرات منفی بر محیط زیست دارند.
– فناوریهای نوین:
استفاده از فناوریهای نوین مانند نانوتکنولوژی، امکان تولید پیگمنتهای جدید با ویژگیهای منحصر به فرد مانند رنگهای درخشانتر، شفافیت بیشتر و پایداری شیمیایی بالاتر را فراهم میکند.
آخرین دیده شده ها
دیدگاه کاربران
معرفی کتاب راهنمای فنی و صنفی کار با مواد شیمیایی + راهنمای خرید
نیتریت سدیم صنعتی در چه صنایعی کاربرد دارد؟
راهنمای کامل HS کد یا تعرفه گمرکی برای تجارت بین المللی
پلی اولفین الاستومر چیست؟
تفاوت آنتی اکسیدان طبیعی و آنتی اکسیدان صنعتی در چیست؟
روشهای نگهداری و استفاده از کربنات پتاسیم چیست؟
سود پرک چیست؟ همه چیز درباره سود سوز آور
آدیپیک اسید چیست و چه کاربردهایی دارد؟
کاربردهای آنتی اکسیدان ۱۰۱۰ چیست؟
نگهداری مواد شیمیایی در انبار استاندارد دارای چه ویژگی هایی است؟
آشنایی با طبقهبندی مواد خطرناک (IMDG Code)
با مواد اولیه بازیافت، مراحل بازیافت و نکات مهم آن آشنا شویم