مواد اولیه شیمیایی- مواد شیمیایی صنعتی و انواع آن را بهتر بشناسیم

مواد شیمیایی صنعتی، مواد اولیه شیمیایی هستند که برای مصرف در صنایع مختلف کاربرد دارند. این ترکیبات، دنیای گسترده و متنوعی دارند.

در صنعت از هر یک از ترکیبات شیمیایی در مقادیر متفاوت به عنوان خوراک اولیه یا مواد افزودنی استفاده می‌شود. تولید محصولات متنوع در تمام صنایعی که می‌شناسید، همگی با تکیه بر مصرف انواع مواد اولیه شیمیایی صنعتی انجام می‌گیرند.

انواع مواد شیمیایی صنعتی با توجه به معیارهای مختلف، تقسیم بندی می‌شوند. در دنیای مواد و ترکیبات شیمیایی با ساختارهای مولکولی متفاوتی روبه رو هستیم.

هر کدام از این ترکیبات، خواص فیزیکی و شیمیایی مخصوص به خود را دارند و معمولاً در گریدهای صنعتی و آزمایشگاهی در بازار به فروش می‌رسند.

فروش مواد اولیه شیمیایی برای مصرف در صنایع در حجم‌های بیشتر از ۳۰ یا ۵۰ کیلوگرم و در بسته بندی‌های استاندارد انجام می‌شود.

بسته‌بندی‌ها برای دو گروه مواد شیمیایی مایع و جامد به صورت متنوع وجود دارند. به طور مثال کیسه، جامبوبگ برای ترکیبات جامد و  بشکه، تانکر و … برای ترکیبات مایع به کار می‌روند.

همچنین بسته‌بندی‌ها معمولاً از ۲۵ کیلوگرمی آغاز می‌شوند و تا ۱۰۰۰ کیلوگرم نیز در مقیاس تجاری وجود دارند.

تأمین مواد اولیه شیمیایی آزمایشگاهی برای مصرف در آزمایشگاه‌های علمی–تحقیقاتی، دانشگاه‌ها و مراکز پزشکی و درمانی انجام می‌گیرد.

مواد اولیه صنعتی در کارخانه‌های مواد شیمیایی در طول یک سال، میلیون‌ها تن تولید می‌شوند. در تمام کشورهای جهان، صنایع شیمیایی جزو صنایع اصلی محسوب می‌شوند.

خرید و فروش مواد شیمیایی صنعتی جزو کسب و کارهای حوزه بازرگانی به شمار می‌رود. واردات مواد اولیه شیمیایی از کشورهای تولید کننده، بر حسب نیاز بازار داخل برای مصرف انجام می‌گیرد.

در ادامه مطلب درباره طبقه بندی انواع مواد شیمیایی صنعتی و معیارهای مناسب در این حوزه صحبت می‌کنیم.

معیارهای طبقه‌بندی مواد شیمیایی چیست؟

معیارهای طبقه بندی مواد شیمیاییطبقه بندی مواد شیمیایی صنعتی بر اساس معیارهای زیر انجام می‌شود:

• میزان سمی بودن ماده
• اشتغال پذیری – قابلیت انفجار
• میزان خطرناک بودن برای محیط زیست
• واکنش پذیری شیمیایی با سایر ترکیبات
• ایمنی کار با مواد شیمیایی
• امکان خروج گاز یا بخارات؛ یا ذرات جامدآلاینده در محیط
• ماهیت خورندگی
• خواص فیزیکی و شیمیایی

مواردی که در فوق به آن اشاره شد فاکتورهای اصولی و مهم طبقه بندی این مواد هستند.

در برگه اطلاعات ایمنی هر ترکیب شیمیایی، تمام این موارد ثبت شده است. برگه اطلاعات ایمنی یک ترکیب با عبارت مخفف MSDS  نمایش داده می‌شود.

این برگه ایمنی، اطلاعات خوبی را درباره ترکیبات شیمیایی و شیوه‌های مصرف، نگهداری و کار کردن با آن در اختیار ما می‌گذارد.

علاوه بر تمام معیارهای اشاره شده در بالا، سایر نکات مهم در کار کردن با مواد شیمیایی صنعتی و یک سری علائم به خصوص به صورت استاندارد معرفی شده است.

زمانی که این علائم برای هر ترکیب شیمیایی نمایش داده شود، به راحتی می‌توان از ماهیت آن اطلاع پیدا کرد.

این نمادها و نشانه‌ها را در شکل زیر مشاهده می‌کنید:

برچسب ایمنی مواد شیمیایی

انواع مواد شیمیایی صنعتی بر اساس ساختار مولکولی

در یک طبقه بندی، مواد شیمیایی صنعتی به دو دسته ترکیبات آلی و معدنی تقسیم بندی می‌شوند. هر یک از این ترکیبات تعاریف خاص خود را دارند.

مواد شیمیایی صنعتی

۱-مواد شیمیایی آلی:

مواد شیمیایی آلی به ترکیباتی گفته می‌شود که ‌اتم‌های هیدروژن، اکسیژن و کربن در ساختار آن‌ها وجود دارد. هیدروکربن‌ها متداول‌ترین ترکیبات شیمیایی آلی هستند.

از این مواد شیمیایی برای تولید سموم دفع آفات و حشره‌کش‌ها استفاده می‌شود. اگر نامی از ترکیبات آلی فرار هم در گروه مواد شیمیایی شنیدید، در حقیقت، برخی از ساختارهای هیدروکربنی هستند که برای محیط زیست به عنوان یک آلاینده عمل می‌کنند.

۲-مواد شیمیایی معدنی:

مواد شیمیایی صنعتی از گروه ترکیبات معدنی به ترکیباتی گفته می‌شود که عناصر رایج در پوسته زمین در ساختار مولکولی آنها وجود دارد.

ترکیباتی که شامل عناصر فلزی، اکسیدهای فلزات قلیایی و فلزات قلیایی خاکی و ترکیبات فلزات واسطه هستند، جزو مواد شیمیایی معدنی دسته بندی می‌شوند.

برخی از انواع این مواد در حقیق، موادی هستند که ساختار مولکولی ساده‌تری دارند اما عناصر آن‌ها در جدول تناوبی وجود دارد.

گاز نیتروژن، فلزات کمیاب و فلزات گرانبها، گاز اکسیژن، نمونه‌ای از این موارد هستند.

ساختار مولکولی ترکیبات معدنی، عموماً ساده‌تر از ساختار مولکولی ترکیبات آلی می‌باشد.  برخی از مواد شیمیایی معدنی در حالت کریستالی ساختار پیچیده‌ای دارند.

به طور مثال، گوگرد، فسفر و اکسید تیتانیوم، مواد معدنی هستند که برای ساختارهای کریستالی آنها عناوین مختلفی در شیمی معدنی عنوان شده است.

هر ساختار، یک کاربرد ویژه دارد و خواص فیزیکی و شیمیایی آن نیز متفاوت است.

مواد شیمیایی صنعتی آلی چه ویژگی‌هایی دارند؟

برای انواع مواد شیمیایی صنعتی آلی با توجه به گروه‌های عاملی، اسامی مختلفی را مشاهده می‌کنید. ترکیباتی نظیر الکل، بنزن، آمین، آمید، استر، اتر، فتالات، نمونه‌ای از این ترکیبات شیمیایی هستند.

نام مواد شیمیایی ترکیبات آلی بر اساس موقعیت قرارگیری گروه عاملی در ساختار مولکولی تعیین می‌شود.

ترکیبات آلی، متنوع و بی نهایت هستند. همچنین زنجیره‌های مولکولی در این ترکیبات، کوتاه یا بلند می‌باشند. بر همین اساس، پلیمرها معرفی می‌شوند که پر مصرف‌ترین مواد شیمیایی صنعتی در صنعت لاستیک و پلاستیک به شمار می‌روند.

 

نگاهی به لیست مواد اولیه شیمیایی صنعتی

مواد اولیه شیمیایی صنعتیبه طور کلی مواد شیمیایی در ۵ گروه نمک‌های معدنی، اسید ها و بازها، هیدروکربن‌ها، حلال‌ها و ترکیبات کمپلکس دهنده مانند لیگاندها قرار می‌گیرند. نمک‌های معدنی شامل نیترات‌ها، اکسیدها، سولفات‌ها، سولفیت‌ها، سولفیدها، فلوریدها، یدیدها، برمیدها، کلریدها، نیتریت‌ها (همچون نیتریت سدیم)، فسفات‌ها، هیدروکسیدها (همچون هیدروکسید سدیم)، نیتریدها و فسفیت‌ها هستند.

پرمصرف‌ترین ترکیبات شیمیایی صنعتی کدام هستند؟

۱-اسید سولفوریک (H2SO4)

اسید سولفوریک یکی از پرکاربردترین مواد شیمیایی صنعتی است که جزو مواد اولیه تولید کود شیمیایی هم به شمار می‌رود.

کودهای سولفات آمونیوم و کودهای سوپر سولفات از طریق همین اسید صنعتی تولید می‌شوند.

سولفوریک اسید به عنوان ماده صنعتی برای تولید شوینده‌ها، باطری‌های سرب- اسید در خودروها، تولید رنگدانه های صنعتی، انواع رنگ و جوهر، تهیه اسید هیدروکلریدریک و صنعت داروسازی به کار می‌رود.

در صنایع پالایش نفت خام، تمام ناخالصی‌ها در فرایندها با افزودن اسید سولفوریک حذف می‌شود. این اسید برای صنایع گالوانیزه به منظور حذف اکسیدهای فلزی از صفحه‌های الکترود به کار می‌رود.

در صنعت نایلون و نیتروگلیسیرین از اسید سولفوریک به عنوان یک واکنشگر استفاده می‌شود.

۲-نیتروژن (N2)

یکی دیگر از انواع مواد شیمیایی صنعتی پر کاربرد، نیتروژن است. نیتروژن یک گاز خنثی است. این گاز می‌تواند حساسیت پذیری مواد در برابر اکسیژن را کاهش دهد.

بسیاری از صنایع از نیتروژن مایع برای فرآیندهای خود استفاده می‌کنند.

نیتروژن برای ساخت فولاد و سایر فلزات، مصالح ساختمانی نظیر بتن و خنک سازی راکتورها هنگام واکنش شیمیایی استفاده می‌شود.

۳-اتیلن (C2H4)

ترکیب شیمیایی اتیلن یکی از مواد شیمیایی صنعتی است که در صنایع پلاستیک بسیار کاربرد دارد.

اتیلن جزو ترکیبات شیمیایی آلی دسته بندی می‌شود و به عنوان واحد اولیه برای واکنش‌های پلیمریزاسیون نیز به مصرف می‌رسد.

مهم‌ترین گروه پلیمرها یعنی پلی اتیلن و ترکیبات اتیلن گلایکول همچون مونو اتیلن گلایکول، به واسطه مصرف ماده شیمیایی صنعتی اتیلن تهیه می‌شوند.

پلی اتیلن در صنایع پلاستیک، ظروف بسته بندی، قطعات پلاستیکی عایق، لوله‌های پلی اتیلن و نظایر اینها به مصرف می‌رسد.

ترکیبات اتیلن گلایکول به عنوان ضد یخ، شناخته شده هستند.

۴-پروپیلن (C3H6)

بیشترین کاربرد پروپیلن به عنوان مواد شیمیایی صنعتی، در جایگاه ترکیب واسطه در تولید ترکیبات شیمیایی زیر به کار می‌رود:

• تولید پلی اتیلن مورد نیاز برای تولید الیاف مصنوعی
• تولید پروپیلن گلیکول برای روغن ترمز، مواد شوینده و رنگ
• تولید پلی اورتان برای عایق کف
• تولید انواع پلاستیک ABS

۵-کلر (Cl2)

کلر یکی از متداول‌ترین مواد شیمیایی صنعتی است. این ماده در بازار با نام کلرین معامله می شود و کاربردهای زیادی دارد؛ از جمله:

• برای تولید محصولات مصرفی و صنعتی مانند پلاستیک، دارو، رنگ، تمیز کننده‌های خانگی (از جمله محلول‌های سفید کننده و سایر مواد ضد عفونی کننده)، حشره‌کش‌ها
• برای تصفیه آب
• برای از بین بردن باکتری‌ها در استخرهای شنا (از هیپوکلریت سدیم تولید شده از کلر استفاده می‌شود)

۶-اسید فسفریک (H3PO4)

حدود سه چهارم اسید فسفریک تولید شده در سراسر جهان به عنوان یک ماده شیمیایی صنعتی، در تولید کودهای فسفاته استفاده می‌شود. در این قسمت، برخی دیگر از کاربردهای اسید فسفریک ذکر شده است:

• افزودنی غذایی: در صنایع غذایی، اسید فسفریک به عنوان تنظیم کننده pH مواد غذایی، به عنوان ماده شفاف کننده و به عنوان ماده نگهدارنده مصرف می‌شود.
• رفع آثار جرم و زنگ زدگی: اسید فسفریک می‌تواند اکسید فریک با فرمول شیمیایی (Fe2O3) را به فسفات فریک با فرمول شیمیایی (FePO4) تبدیل کند و به این ترتیب، زنگ زدگی به راحتی از بین می‌رود.

۷-آمونیاک (NH3)

آمونیاک، یکی از متداول‌ترین مواد شیمیایی صنعتی است. بیش از نیمی از آمونیاک تولید شده در سراسر جهان در کشاورزی استفاده می‌شود؛ برای تولید کودهای مایع حاوی آمونیاک، نیترات آمونیوم و اوره مصرف می‌شود.

آمونیاک همچنین در تولید سایر مواد شیمیایی و محصولات از جمله موارد زیر استفاده می‌شود:

• تولید اسید نیتریک
• صنعت رنگ
• تولید داروهای سولفاته
• تولید لوازم آرایشی
• منسوجات مصنوعی خاصی مانند ریون و نایلون
• تمیز کننده‌های خانگی نظیر پاک کننده‌های شیشه
• به عنوان یک عامل کمپلکس کننده در صنایع معدنی و تولید فلزات
• به عنوان خنک کننده در مبرد صنعتی
• به عنوان یک واکنشگر در صنعت چرم

۸-هیدروکسید سدیم (NaOH)

هنگامی که یک ماده شیمیایی صنعتی قوی مورد نیاز باشد، هیدروکسید سدیم یک ترکیب شناخته شده است.این کاربردها را در قسمت زیر می‌بینید:

• در صنعت نفت از هیدروکسید سدیم برای افزایش pH گل حفاری استفاده می‌شود و باعث چسبناک شدن آن می‌شود.
• برخی از آن برای کمک به حذف ناخالصی‌های گوگرد از نفت خام با عیار کم استفاده می‌کنند.
• صنعت کاغذ سازی از آن در هضم و سفید شدن الیاف چوب استفاده می‌کند.
• سدیم هیدروکسید در صابون سازی استفاده می‌شود
• به عنوان ماده تمیز کننده صنعتی، بخصوص در چربی زدایی تجهیزات استفاده می‌شود. در خانه، هیدروکسید سدیم به عنوان پاک کننده اجاق گاز و لوله‌های فاضلابی استفاده می‌شود.

 

مواد شیمیایی آزمایشگاهی چه انواعی دارند؟

همانطور که در قسمت بالا به آن اشاره کردیم، مواد شیمیایی آزمایشگاهی شامل مواد آلی و مواد معدنی هستند که در گرید آزمایشگاهی در بازار به فروش می‌رسند. خرید و فروش مواد اولیه شیمیایی آزمایشگاهی در مقادیر بسیار کم‌تر و در بسته بندی متفاوت انجام می‌شود. به طور مثال برای خرید مواد شیمیایی آزمایشگاهی در حالت جامد با بسته بندی‌های ۱۰۰ گرم تا ۱ کیلوگرم رو به رو هستید. برای خرید انواع مواد شیمیایی مایع در گرید آزمایشگاهی، معمولاً از حدود یک لیتر تا ۵ لیتر این مقادیر متفاوت است.

درصد خلوص مواد شیمیایی آزمایشگاهی بسیار اهمیت دارد. این ترکیبات در آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و علمی مصرف می‌شوند و به همین دلیل، خالص بودن آنها در نتیجه آزمایش منعکس خواهد شد. همان طبقه بندی که درباره مواد شیمیایی صنعتی به آن اشاره کردیم برای این مواد و ترکیبات هم وجود دارند. اشتعال پذیری، واکنش پذیری شیمیایی، ماهیت خورندگی، ترکیب با رطوبت هوا یا اکسیژن هوا، تأثیرپذیری از نور، نمونه‌ای از معیارهایی هستند که برای طبقه بندی و نگهداری از مواد شیمیایی آزمایشگاهی اهمیت دارند.

ترکیبات شیمیایی اسیدها و بازها، اکسیدهای فلزات، نمک‌های معدنی کلرید، فسفات، نیترات، کربنات، سولفات، برخی حلال‌های آلی نظیر دی متیل سولفوکساید، الکل‌ها، تتراهیدروفوران، بنزن، فنول، نمونه‌هایی از ترکیباتی هستند که در آزمایشگاه مصرف می‌شوند. اسامی مواد شیمیایی آزمایشگاهی به همین چند مورد محدود نمی‌شود. شاید هزاران ترکیب را بتوان نام برد که جزو مواد شیمیایی آزمایشگاهی می‌توان آن‌ها را طبقه بندی کرد.

مواد آزمایشگاهی مرک

بهترین راه برای خرید و فروش مواد شیمیایی صنعتی و آزمایشگاهی و جذب مشتری در این زمینه چیست؟

اکنون که درباره انواع مواد اولیه شیمیایی صنعتی و آزمایشگاهی اطلاعاتی را به دست آوردید و با معیارهای طبقه بندی آنها آشنا شدید، در این قسمت برخی از نکات مهم را در حوزه مواد شیمیایی صنعتی، خرید مواد اولیه شیمیایی وارداتی و بازرگانی مواد شیمیایی عنوان می‌کنیم.

به طور کلی قیمت مواد شیمیایی صنعتی با توجه به عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌شود. در این خصوص با دو روش کلی سر و کار داریم؛ ۱) فروش عمده مواد شیمیایی و ۲)فروش جزئی. مواد شیمیایی در دو گرید صنعتی و گرید خوراکی در بازار به فروش می‌رسند.

صنایع زیر، مهم‌ترین مصرف کنندگان این ترکیبات هستند:

• صنایع چسب و رزین، عایق و درزگیر
• صنعت تولید کود و سموم کشاورزی
• خوراک دام و طیور
• صنعت راه و ساختمان
• صنایع شیمیایی
• صنایع آرایشی و زیبایی
• صنایع تولید شوینده
• تولید رنگ و رنگدانه
• صنایع غذایی
• صنعت شیشه و بلور
• صنایع آزمایشگاهی
• صنعت چرم و دباغی
• صنعت معدن و فلزات
• صنعت عطر و ادکلن
• صنعت نفت، گاز و پتروشیمی
• صنعت داروسازی
• صنایع پلیمر و پلاستیک
• آبکاری و پوشش‌دهی فلزات
• صنعت چاپ و بسته‌بندی
• صنعت بازیافت
• صنعت لاستیک و تایر
• صنعت تولید اسانس و طعم‌دهنده
• صنعت نساجی و پوشاک
• صنعت کاشی و سرامیک
• تصفیه آب و فاضلاب
• صنایع چوب

بازار مواد شیمیایی

مواد شیمیایی آزمایشگاهی باید طبق درخواست خرید مشتری در بسته‌بندی‌های استاندارد و مناسب ارائه شوند. قیمت این ترکیبات برحسب تولید داخل یا وارداتی بودن تعیین می‌شود. مواد شیمیایی صنعتی پرکاربرد عموماً در مقادیر بیشتر از ۱۰۰ کیلوگرم خریداری می‌شوند. صنایع داروسازی، صنایع مصالح ساختمانی، ریخته گری و فلزات، لاستیک و پلاستیک، رنگ و رزین و پوشش‌های صنعتی، پالایشگاه، نمونه‌ای از مشتریان خرید مواد شیمیایی صنعتی هستند.

در بازار مواد شیمیایی صنعتی وارداتی با برندهای معتبر از کشور چین، آلمان و ترکیه برخورد می‌کنیم که ترکیباتی با خلوص بالا را برای مصرف در صنایع ارائه داده‌اند. انواع مواد شیمیایی جامد و پودری یا کلوخه‌ای، دانه بندی متفاوت دارند. این ذرات بر اساس اندازه و قطر، طبقه بندی می‌شوند. اندازه‌ها معمولاً به صورت واحد “میکرون” یا “نانومتر” گزارش می‌شود. خرید مواد اولیه داروهای شیمیایی، مواد اولیه کود شیمیایی و مواد مصرفی برای صنایع لاستیک، پلاستیک و منسوجات پلیمری، همه جزو سفارشات مواد اولیه صنعتی قرار می‌گیرند.

شهرهای صنعتی مهم در کشور در حوزه تأمین مواد اولیه صنعتی در حال فعالیت هستند. مواد شیمیایی صنعتی در شهرک‌های صنعتی در شهرهای مختلف تولید می‌شوند و به فروش می‌رسند. بعضی از آن‌ها از طریق بورس کالا نیز در مقادیر بالا قابل خریداری هستند.

انتشار آگهی خرید و فروش مواد شیمیایی

منابع:

https://www.safeworkaustralia.gov.au/classifying-chemicals

https://www.dummies.com/education/science/chemistry/the-top-10-industrial-chemicals/

https://www.atsdr.cdc.gov/substances/toxchemicalclasses.asp

https://www.macmillandictionary.com/thesaurus-category/british/types-of-chemical-substance